'Deze struikelsteen is herinnering aan verschrikkelijke en criminele tijd'

HILVERSUM - Nooit vergeten wat er gebeurd is. Dat is haar boodschap. Tevens is Claire Colomb-Schimmel dankbaar dat haar vermoorde vader nu een plek heeft gekregen.

"Deze struikelsteen is geen gedenkteken van hoe mijn vader was, maar is een herinnering aan een verschrikkelijke en criminele tijd. Dat mogen we nooit vergeten." Zo luiden de woorden van de 91-jarige Claire Colomb-Schimmel uit de Verenigde Staten na de plaatsing van het kleine monument voor Chaskel Schimmel, pal voor de Emmastraat 18, het adres waar zij tijdens de Tweede Wereldoorlog woonde met haar familie.

Met haar zoon naast zich arriveert de kwieke 91-jarige op de Emmastraat. Ze vertelt de aanwezigen, inclusief haar dochter, dat ze hier met het gezin op de tweede verdieping heeft gewoond. Ze weet nog dat Hilversum een heel actieve Joodse gemeenschap had in die tijd. Als ze dit huis in 1942 verlaten, komen ze in Amsterdam terecht. Na een korte periode daar krijgen de familieleden via de groep van Joop Westerweel uit Loosdrecht eind 1942/begin 1943 allemaal eigen onderduikadressen. Haar ouders gingen apart naar Apeldoorn. Samen reizen was te gevaarlijk. Maar haar vader werd verraden. Opgewacht op het station. Uiteindelijk is hij gedeporteerd via Westerbork en op 26 mei 1943 vermoord in Sobibor.

Dankbaar is ze dat haar vader weer een naam en een plek heeft. Het plaatsen van de steen valt wat Colomb-Schimmel precies in de goede tijd van het jaar: precies tussen Rosj Hasjana (Joods nieuwjaar) en Jom Kipoer (Grote Verzoendag). "Ik ben blij dat het plaatsen van de struikelsteen in deze tijd van bezinning plaatsvindt", zegt ze tijdens haar toespraak als het kleine monument in de stoep ligt.

Voordat rabbijn Stiefel het Yiskor - het Hebreeuwse herinneringsgebed aan de doden - opzegt, vertelt hij meer over Chaskal Schimmel, die in 1899 het levenslicht ziet in Frankfurt am Main in Duitsland. Na de Kristallnacht verhuist het gezin (vader, moeder en twee dochters) naar Rotterdam, de stad waar de familie van haar moeder woont. Schimmel is een gelovig man. Hij verdiept zich in de Talmoed en de commentaren van belangrijke rabbijnen en schriftgeleerden. Hij deelt zijn kennis hiervan graag met anderen.

Schimmel heeft oog voor anderen, ook als dat betekent dat hij en zijn gezin daardoor in problemen raken. Als ze in Amsterdam wonen en hij door zijn werk een 'safepass' heeft, besluit Schimmel die af te staan aan de buren: de familie Cohen heeft bericht ontvangen dat ze op de lijst staan gedeporteerd te worden en daarom helpt hij meteen. Hoe zij weer aan een safepass komen, is van later zorg. "Een gemiddeld persoon zou zoiets nooit doen", aldus de rabbijn. "Laten we Chaskel Schimmel herinneren om de goede daden die hij heeft verricht. Zaken die wij in ons eigen leven kunnen implementeren", voegt Stiefel eraan toe.

(Tekst verder onder de foto)

De Amerikaanse heeft de struikelsteen voor haar vader aangevraagd bij Hans Roos van de Stichting Instandhouding Joods Erfgoed Gooi en Vechtstreek. De Hilversummer heeft vervolgens contact opgenomen met kunstenaar Günter Demnig, die inmiddels ruim 73.000 Stolpersteine - zoals ze heten - heeft gemaakt en die door heel Europa liggen. Voor deze gelegenheid is de in Boston woonachtige Colomb-Schimmel nog één keer naar Nederland gekomen. Alleen is ze niet. Naast haar zoon en dochter zijn tevens familieleden aanwezig van gezinnen waar zij als tiener onderdoken heeft gezeten. Colomb-Schimmel heeft acht onderduikadressen gehad in de oorlog, waaronder in Franeker. Daar zat zij bij de ouders van de nu 81-jarige Hillie Westra-Greidanus.

Met de arm over de schouder van de kleindochter van Westra-Greidanus kijkt Colomb-Schimmel hoe met veel pijn en moeite ruimte wordt gemaakt in het trottoir voor de struikelsteen van haar vader. Het hele gezin uit Friesland is over: twee dochters, een schoonzoon en drie kleinkinderen. Daarover merkt de rabbijn op dat het goed is dat de jonge generatie bij dit moment present is, zodat zij de boodschap kunnen doorgeven van wat er dik zeventig jaar geleden gebeurd is en te leren en horen over de acties van hun voorouders.