Verraad viert hoogtij in
boek 'De prooi wordt jager'
HILVERSUM - Hilversummer en oud-journalist Koos Groen beschrijft in zijn nieuwste boek de zaak van de Joodse hoedenverkoopster Ans, die in de oorlog meer dan tweehonderd ondergedoken Joden heeft verraden. Tijdens zijn onderzoek vindt hij ook verrassende informatie over verzetsman en Hilversummer Jaap van den Hul: een jonge vrouw draait op voor zijn verraad.
door Koosje de Beer
'De prooi wordt jager' is niet het eerste boek dat Groen over de Tweede Wereldoorlog en de nasleep daarvan heeft geschreven. Eerder schreef hij 'Fout en niet goed' over de politieke zuiveringen in ons land. "Ik ben in 1942, midden in de oorlog, geboren, maar ik weet er niets van", verklaart Groen zijn passie voor deze periode. "Sindsdien probeer ik de schade in te halen."
In het boek staat dat Ans in de eerste oorlogsjaren andere Joden helpt aan onderduikadressen. Als zij in 1943 zelf tegen de lamp loopt, legt rechercheur Schaap van Bureau Joodse Zaken haar een onmogelijke keuze voor: deportatie naar concentratiekamp Mauthausen of als V-vrouw helpen met het vinden van ondergedoken Joden. Zij kiest voor het laatste en jaagt met onverwachte ijver op haar geloofsgenoten, niet alleen in Amsterdam, maar ook in Hilversum. Zo is zij verantwoordelijk voor het verraad van twee eigenaren van een winkel in stofzuigers en radio's aan de Groest en een Hilversumse familie. Ook een Hilversumse pensionhoudster en haar dochter Rosalie vallen in haar handen. Wanneer ook Rosalie moet kiezen tussen deportatie of een baantje als vertrouwensvrouw, besluit zij de hoedenverkoopster te helpen en verraadt zij onder meer een Joods echtpaar uit Baarn. Ook aan vier andere verraadzaken werkt zij mee. "Voor zover ik kan nagaan is Rosalie de enige Hilversumse Jodin die Joden heeft verraden", zegt Groen. "Maar veel getuigen zijn overleden. Zeker weten doe ik het daarom niet."
Niettemin komt Rosalie er na de oorlog met een gevangenisstraf van ruim twee jaar goed vanaf. "Ze zag er leuk uit en kon overtuigend de meest zielige verhalen vertellen", is de verklaring van Groen. "De hoedenverkoopster was niet knap, deed erg onaardig tijdens haar verhoren en was daarbij ook nog lesbisch. Heeft het meegespeeld bij haar strafmaat? Met zekerheid kan ik dit niet zeggen. Ik heb het gevoel van wel. Uiteindelijk zijn van alle Nederlanders en Duitsers die hebben meegewerkt aan de jodenvervolging, vier mensen geëxecuteerd. Twee kleine krabbelaars die wat wilden bijverdienen, een oplichter en de hoedenverkoopster, een opgejaagde lesbische Joodse vrouw. Ik vind niet dat de Nederlandse rechtspraak hier met trots op terug kan kijken."
Dat geldt volgens de schrijver nog meer voor de zaak van Geessien Bleeker, de eerste vrouw die na de oorlog de doodstraf opgelegd krijgt. "Omdat zij ook een vrouw was, vond ik het interessant om haar zaak naast de zaak van de hoedenverkoopster te leggen", licht hij toe. Wat hij in haar dossier las was niet alleen verrassend, maar ook schokkend. Bleeker krijgt ten onrechte de schuld van het verraad van verzetsman en Hilversummer Jaap van den Hul. Als deze - zijn verzetsnaam is 'Radio Kees' - wordt gepakt, slaat hij volledig door en geeft om zijn leven te redden de adressen van alle radiozenders. Ondanks verklaringen van Duitse officieren besluit de Nederlandse opsporingsdienst om geen onderzoek in te stellen. Hoogstwaarschijnlijk om de top van het verzet niet in een kwaad daglicht te stellen, denkt Groen. Uiteindelijk krijgt Bleeker gratie. In augustus 1960 komt zij vrij.
'Ik ben in 1942 geboren, maar ik wist niks van de Tweede Wereldoorlog'