Erik van Zadelhof: 'De mens achter de ziekte'
Erik van Zadelhof is een van de vele vrijwilligers binnen Hospice Kajan in Hilversum. Met enige regelmaat verschijnt in De Gooi en Eembode de rubriek 'Het Laatste Stuk', een geanonimiseerd verhaal uit de praktijk. Dit keer: 'De mens achter de ziekte'.
Als het woord graatmager nog niet bestond dan zou het zijn uitgevonden voor Aletta. Want dat is zij: graatmager. Vrijwilliger Dirk, die toch al vijftien jaar in het hospice werkt en in die tijd heel wat voorbij heeft zien komen, heeft dit nog nooit gezien. Deze bewoonster weegt nog maar zo weinig dat de vorm van haar gezichtsbeenderen goed te zien is door haar huid heen.
Dirk heeft het er eerlijk gezegd een beetje moeilijk mee. Dat is ook de reden dat hij heeft gekozen voor het gastheerschap. Dat is voor hem wat luchtiger dan het werk van zijn collega-vrijwilligers, die zorg verlenen aan het bed van de bewoners. Maar diep van binnen weet Dirk natuurlijk ook dat hoe iets of iemand eruit ziet uiteindelijk maar een plaatje is dat niets zegt over de ware kern.
Daarom vermant hij zich en komt bij Aletta zitten, die in de tuin van het hospice een ontspannend sigaretje zit te roken om haar pijn te verlichten. Dirk vraagt of zij een praatje wil maken. Dat wil ze. Binnen een kwartier betreden de vrijwilliger en de bewoonster een domein dat in veel andere gesprekken bijna nooit betreden wordt. Gevraagd naar haar idee over haar naderende dood zegt Aletta dat zij daarvoor totaal niet bang is. Zij ziet de dood slechts als een overgang waarin zij wel haar lichaam zal verliezen, maar nooit haar kern.
Dirk bedenkt dat deze Aletta dit ook op dit moment zo treffend laat zien omdat zij haar lichaam al zo duidelijk aan het loslaten is. Aletta vertelt over zichzelf. Zij blijkt een boeddhiste te zijn die haar leven heeft besteed aan het verkennen van haar ware aard, ver voorbij het denken over alledaagse zaken.
Als het te warm wordt in de zon neemt Aletta Dirk, die belangstelling heeft voor haar ideeën, mee naar haar kamer. Daar heeft zij schilderijen hangen die ze op verschillende momenten in haar leven heeft gemaakt. Ook nu nog, hier in het hospice. Zij vertelt honderduit over haar werk, afbeeldingen in simpele, felle kleuren met Oosterse en Westerse spirituele symbolen.
Er zitten ook schilderijen tussen met sterrenstelsels en kosmische afbeeldingen. Dirk vraagt naar de betekenis van de concentrische cirkels. Zij antwoordt dat daar de poort is naar transitie. Dirk moet het hier voor nu even bij laten. Er zijn weer andere dingen in huis die zijn aandacht vragen. Als hij bij zijn volgende dienst weer even langs Aletta wil gaan, krijgt hij van verpleegkundige Muriel te horen dat zij is overleden. Dirk vertelt haar over de ontmoeting die hij met Aletta had en deelt ook zijn fascinatie voor haar extreem vermagerde lichaam: "Ik moet bekennen dat ik het aanvankelijk moeilijk vond om naar te kijken."
"Ja," zegt de ervaren Muriel, "soms is dat zo. Maar we mogen nooit de vergissing maken dat we de mens niet meer zien achter de ziekte." Dirk kan dat alleen maar beamen. Hoe bevredigend toch is het om hier te werken en elke keer weer iets nieuws te leren.