'Kinderen hebben ramen en spiegels nodig, ook als het gaat om diversiteit'
Het viel Alieke Bruins tijdens het voorlezen bij verschillende gezinnen op dat er weinig diversiteit zit in de verhalen en de personages en dus ook amper herkenning. Daar heeft de Hilversumse verandering in gebracht met haar eigen kinderboekje, een winnend verhaal.
Tekst: Ingmar Meijer, foto's: Bastiaan Miché
Jezelf herkennen in beelden, verhalen of in mensen die je bijvoorbeeld op televisie ziet. Nog altijd is er geen goede afspiegeling van de samenleving te zien. Kijk maar bij bedrijven, in de media, maar ook in boeken. Met haar kinderboek Het fort in het bos hoopt de Hilversumse Alieke Bruins een kleine bijdrage te kunnen leveren aan meer inclusiviteit en een meer natuurlijke diversiteit.
Het thema gelijkwaardigheid is sinds deze zomer meer en meer aan de orde. Dat komt onder meer door de Black Lives Matter-beweging, die de discussie hierover stevig heeft aangezwengeld. Een zwaar onderwerp. Dat is het voor volwassenen al, laat staan voor kinderen. Dus hoe en wanneer maak je dat bespreekbaar bij de jeugd? Het liefst niet als er een incident in het nieuws is, er betogingen zijn of er verhitte debatten gaande zijn, is de gedachte van de auteur. Nee, dat doe je juist op die ‘gewone dagen’, waarop kinderen van alle kleuren gewoon samen spelen.
In eerste instantie zegt Bruins dat het boek, bedoeld voor kinderen tussen de vier en zes jaar, over interraciale vriendschap gaat. Meteen corrigeert ze zichzelf: het gaat over vriendschap. Punt. Vriendschap kent immers geen kleur en dat is juist de kern van haar verhaal. Twee jongens, Tijn en Filmon, gaan na school met elkaar spelen in het bos. In eerste instantie hebben ze er niet zo’n zin in. Ze kennen elkaar niet en dan spreken ze beiden ook nog eens een andere taal. Uiteindelijk overwinnen ze deze obstakels met vlag en wimpel en is er snel een band ontstaan.
Speelse manier
Is zo’n thema dan niet te groot voor kleuters? Omdat de boodschap er niet dik bovenop ligt, menen Bruins en Carmen Groenefelt uit Tilburg, die de prenten in het boek heeft gemaakt, dat het op een speelse manier juist goed kan. “Kinderen hebben ramen en spiegels nodig, dus ook voor wat betreft diversiteit en inclusiviteit. Dat geldt voor witte kinderen en kinderen van een andere etniciteit”, vertelt de jonge illustrator. Het gaat immers om herkenbaarheid. Daarnaast heeft het verhaal met vriendschap een universeel thema te pakken.
Het is al weer vier jaar terug dat Bruins het verhaal schreef. In die tijd las de Hilversumse, die al geregeld verhalen schreef met maatschappelijke thema’s, verhalen voor bij gezinnen via de Voorleesexpres. Het viel haar op dat er weinig diversiteit zat in de boeken die zij voorlas. Dat vindt zij jammer, want verhalen van en over culturen zijn juist heel verrijkend, vindt zij. De gedachte speelde toen al door haar hoofd om zelf een kinderboek te maken dat veel diverser is en waar aandacht is voor inclusiviteit. Dat versterkt de empathie en meer mensen kunnen zich dan in de verhalen herkennen.
'Dit verhaal gaat bijna alleen over de kinderen en hun dynamiek'
Heel soepel
En toen kwam de kinderverhalenwedstrijd Write & Unite (schrijf en verenig) van Inclusive Works voorbij. Dit is een stichting die zich inzet voor een samenleving waaraan iedereen op gelijke voet kan en wil deelnemen. In 2016 was het thema ‘Kleurrijk Gelijk: Gelijkwaardigheid van mensen van alle huidskleuren’. De Hilversumse herinnert zich nog dat haar verhaal er heel soepel uitkwam. Binnen een mum van tijd had ze het op haar computerscherm staan. Belangrijk daarbij is dat de gelijkwaardigheidsboodschap er niet van afdruipt. Het is niet geforceerd en dat is beaamd door de aangewezen deskundigen.
Volgens de jury, die onder andere bestond uit mensenrechtenadvocaat Domenica Ghidei-Biidu en Quinsy Gario, was verhaal 26, dat oorspronkelijk De Boomhut heette, het best geschreven kleuterverhaal. Ofwel: de inzending van Bruins. “In dit verhaal maken we mee hoe twee jongens, ondanks aanvankelijke weerstand en een taalbarrière, met elkaar bevriend raken tijdens het spelen in het bos. Dit verhaal gaat bijna alleen over de kinderen en hun kinderdynamiek. Dat maakte het al best uniek; omdat in vele andere verhalen ouders of ouderen toch een belangrijke bemiddelende en belerende rol hebben. Hier is dat veel minder het geval”, zo is onder meer te lezen in het juryrapport.
109 inzendingen
Haar verhaal gaf als beste van de 109 ingestuurde verhalen de gelijkwaardigheid van de kinderen weer. Maar dan wel op een subtiele manier. Deze winst betekende dat het verhaal is uitgegeven in een prentenboek. Groenefelt heeft op verzoek van Droomvallei Uitgeverij de illustraties gemaakt. De eerste druk van Het fort in het bos is in oktober van dit jaar verschenen.
De maatschappelijke roep neemt toe om diverser te gaan werken en te kijken. In de samenleving moet iedereen zich immers welkom voelen. Dat is het uitgangspunt. Daarbij is het belangrijk dat je jezelf herkent in verhalen en beelden. Meer zichtbaarheid zorgt voor meer bewustwording aan alle kanten van het kleurenspectrum. Het diversiteitsdebat is al tijden aan de gang. Soms overheerst het gevoel dat het stokt bij woorden. Beide dames horen die maatschappelijke roep om verandering. Daarom is het van essentieel belang dat er ook daadwerkelijk iets gebeurt.
Blijven uitspreken
“Het is goed om het uit te blijven spreken, maar er moet ook naar gehandeld worden. Daarmee geef je het signaal af dat er wel degelijk ruimte voor is”, aldus Groenefelt. Met het uitgeven van een kinderboekje, dat open en toegankelijk is, hopen Bruins en Groenefelt een kleine bijdrage te hebben geleverd aan het concreet maken van de roep om verandering. “Alle partijen hebben het nodig. Zoveel mensen lijken te vergeten dat er geen één samenleving gebaat is bij kloven”, geven de auteur en de illustrator duidelijk aan.
Op zich is de wil er ook wel om diverser te werken. Alleen blijkt het vaak moeilijk voor bijvoorbeeld werkgevers, mediabedrijven of schrijvers om de eigen comfortzone te verlaten. In de eigen bubbel blijven en schrijven over wat jezelf goed kent, is veiliger en makkelijker. Maar eruit stappen, moet juist wel gebeuren, menen de twee. “Onwetendheid is angst voor het onbekende. Maar er wordt je echt niets afgenomen. Het gaat erom dat we in de basis allemaal gelijk zijn”, stelt Groenefelt.
Smeltkroes
Aan de andere kant is het heel logisch dat er bijvoorbeeld meer personen van kleur in verhaallijnen te zien of te lezen zijn. “Nederland is zo’n enorme smeltkroes. Die verhalen vanuit verschillende achterbannen en ervaringen moeten verteld worden”, aldus Bruins.
Het fort in het bos (ook in het Engels) is te verkrijgen via uitgever Droomvallei en onlineboekhandels. Het prentenboek kost 13,95 euro. Tevens is het boekje onder andere te koop bij Boekhandel Voorhoeve en de Bruna aan de Gijsbrecht van Amstelstraat.
