‘Het voordeel van democratie is dat je de malloten er na vier jaar uit kunt gooien’
Direct. Rechts, ‘maar niet te’. Iemand die zegt wat zij denkt en niet wegkijkt. Cynisch ook. Het zijn enkele omschrijvingen die Antoinette Vlieger (1973) zichzelf geeft tijdens het gesprek met deze uitgesproken Hilversumse advocate. “Als het gaat om woningsplitsing gebeurt er qua handhaving helemaal niets in Hilversum.”
Tekst: Stefan van Hees, foto's: Bastiaan Miché
‘Ik weet nog steeds niet of Allah bestaat. Als wetenschapper moet ik toegeven dat het bewijs ervoor schittert door afwezigheid. Al in de kerk, bij de kindernevendienst, verbaasde ik me erover dat God almachtig was en ook oneindig goed, maar niets deed aan de ellende in deze wereld. ‘Gods wegen zijn ondoorgrondelijk’ was voor mij geen antwoord, net als de toevoeging dat het bij religie niet om feiten ging, maar om geloof. Want wat was dan het verschil tussen het geloof in God en het geloof in Sinterklaas?’ Het zijn de eerste regels van de roman van Antoinette Vlieger Ver van mijn bed over een ‘flamboyante blondine’ die naar de Arabische Golf afreist om daar twee miljoen dienstmeisjes te onderzoeken.
De roman, geschreven in de ik-vorm, verscheen alweer enkele jaren terug en kreeg flink wat aandacht in de (landelijke) pers. Ook mocht de Hilversumse aanschuiven bij het praatprogramma van destijds Pauw en Witteman. Daarin vertelde de Hilversumse hoe de miljoenen dienstmeisjes in de Emiraten worden uitgebuit en gebruikt als slaven. Het gesprek was indrukwekkend, de andere tafelgenoten (zelfs de immer uitgesproken Maarten van Rossem) luisterden ademloos. Maar toen was het klaar. Het gesprek was het slot van de aflevering. En dus zeiden de presentatoren op het einde tegen de kijkers - zoals iedere avond - welterusten en tot morgen.
Vlieger had dat ook door, zegt zij nu. Wat dat betreft heeft het boek weinig opgeleverd. De situatie in die landen is weinig veranderd. Het is - daar is die weer - ver van ons bed. Probleem is ook dat Saudi Arabië een rijk land is en hulporganisaties daar niet zo actief zijn als in andere, veel armere Afrikaanse landen. “Het kwartje viel wel bij de ontwikkelingsorganisaties, maar zij kunnen zo weinig doen”, aldus de 46-jarige. Uiteindelijk kwam er wel financiële steun vanuit de Postcode Loterij, maar tussen Vlieger en ontwikkelingsorganisaties was er niet bepaald een match. “Organisaties als Amnesty International en lid zijn van de VVD gaan niet samen. In de mensenrechtenwereld word je als VVD’er niet serieus genomen.”
Misschien is de interesse in de Arabische wereld helemaal geen toeval en stond het vooraf vast. Vlieger is immers verwekt in de nacht dat haar vader (als programmeur) terugkwam van een klus op het Arabisch Schiereiland. Zij groeide op in Hillegom, in de bollenstreek, maar al snel bleek dat daar niet haar toekomst lag. “Die bollenboeren werden in de jaren tachtig heel rijk en dan worden ook de makelaars en de autohandelaren heel rijk. En de kinderen daarvan vinden zichzelf dan ineens heel belangrijk. Toen ben ik naar Amsterdam gegaan.”
In de hoofdstad studeerde Vlieger rechten op de UVA en volgde zij ook talrijke vakken in culturele antropologie, economie, Arabisch en politicologie. Zij vindt namelijk alles leuk, zegt de Hilversumse nu. Uiteindelijk, nadat vrienden er zo enthousiast over spraken, koos zij toch voor een baan in de advocatuur. Op de Amsterdamse Zuidas ging zij aan de slag. “Je kunt er ook beter op jonge leeftijd instappen dan wanneer je al ouder bent. Als je jong bent wil een bedrijf nog in je investeren en kunnen zij je kneden. Als je ouder bent is dat al heel lastig. Maar het kantoor bleek niks voor mij. Ik zat bij Van Doorne op fusies en overnames, maar die waren er in die tijd niet veel. Ook het kantoor viel uit elkaar.”
Jip-en-janneketaal
Vlieger maakte vervolgens de overstap naar het ministerie van Economische Zaken waar zij ‘ingewikkelde dingen’ over ondernemingsrecht in jip-en-janneketaal op papier moest zetten. Immers, kreeg zij destijds te horen, als een 16-jarige het zou snappen zou de toenmalige minister Annemarie Jorritsma het ook begrijpen. “En dat was best leuk werk, maar ik had toen een vriendje dat niet helemaal happy was met zijn werk. Dus besloot ik dat ik voordat ik een serieus leven zou krijgen, nog even gestoord moest doen. Dan kun je op reis naar India, maar dat komt wel vaker voor. En dus besloten wij om met een oude bus via Marokko naar India te gaan.”
Toen kwam de VS op het idee om Irak aan te vallen. Maar al snel werd duidelijk dat reizen van Marokko naar buurland Algerije helemaal niet kon. “Voordat wij het wisten gingen we van Burkina Faso naar Niger. Daar wilden wij bij de ambassade een visum naar Algerije, maar toen bleek dat we daarvoor in Den Haag moesten wezen. Wij bleven het proberen, zonder succes. Maar toen kwam de VS op het idee om Irak aan te vallen. Toen gaven zij ons dat visum met het idee: die gaan toch niet door de woestijn rijden. Dat deden wij dus wel. Het gevaar was wel dat allerlei Al Qaida-splitsingen in Afrika toeristen gingen ontvoeren. Maar wij hadden de Palestijnse vlag mee. Die zetten we voor op onze auto. Het gevolg was dat heel veel toeristen achter ons aan reden richting Tunesië. Kijk, die vlag hadden wij bij ons uit overtuiging om het Joods-Palestijnse conflict. Maar hij kwam ons dit keer wel erg goed uit.”
Of Vlieger inderdaad India heeft gehaald, komt eigenlijk niet meer ter sprake. Het gesprek is inmiddels beland bij haar fascinatie voor de Arabische wereld. Dat zij haar zekere leven bij het ministerie verliet voor het avontuur, verraste destijds niemand. En de verhalen van haar vader over de mannen in witte jurken vond Vlieger altijd al fascinerend. En is de islam zo anders dan het christendom? Heel veel verhalen in de Bijbel zijn vergelijkbaar met die in de Koran; zowel de vredelievende als de agressieve. Vlieger denkt daarom dat de westerlingen in essentie helemaal niet zo anders zijn dan moslims. Het is vooral dat beeld dat wordt gecreëerd. “Kijk naar de aanslagen op het WTC in 2001. De essentie daarvan is iedereen ontgaan. De mensen die de vliegtuigen kaapten, waren vooral Saudi’s die van hun koningshuis (waar de VS nauwe banden mee heeft, red.) af wilden. Zij pleegden die aanslagen niet omdat zij vrijheid haten, maar juist vrijheid willen. Maar dat willen de mensen niet horen.”
Abaja
'Heel veel verhalen in de Bijbel zijn vergelijkbaar met die in de Koran'
In december 2011 promoveerde Vlieger aan de Universiteit van Amsterdam op het onderzoek naar dienstbodes in het Midden-Oosten (waar een paar jaar daarna dus de eerdergenoemde roman over verscheen). Ze verscheen die dag op het podium in een abaja, een Arabisch kledingstuk, dat als onderdrukkend wordt gezien. Dat deed zij onder meer om te laten zien dat er niet zo veel mis is met een abaja, zei zij destijds in het Parool. “De abaja wordt gezien als iets waarmee vrouwen worden onderdrukt, maar veel vrouwen zien het kledingstuk gewoon als onderdeel van hun religie en cultuur. Ze vinden het mooi en volgen allerlei modetrends op dat gebied.”
In die periode woonde zij al in Hilversum. Vlieger had in 2010 via datingsite e-Matching een man uit Hilversum leren kennen. Hij was gescheiden en had al twee kinderen die in de Mediastad naar school gingen. Naar een andere plaats verhuizen, was voor hem geen optie. En dus verhuisde Vlieger naar ‘het groene gat’, zoals zij Hilversum en ‘t Gooi destijds zag. Maar uiteindelijk heeft zij haar huidige woonplaats leren kennen en waarderen en zette Vlieger zich bijvoorbeeld in voor de lokale VVD-afdeling. Ook heeft zij zich inmiddels gevestigd als advocaat in een kantoor aan de Schuttersweg, waar op een zonnige, maar frisse maandagmorgen ook dit gesprek plaatsvindt. Haar cliënten zijn grotendeels mkb’ers, plus een paar goededoelenstichtingen.
Verder helpt zij enkele buurtverenigingen in Hilversum, onder meer als het gaat om woningsplitsing. Mede daarom heeft zij de Hilversumse VVD de rug toegekeerd. Woningsplitsing is immers het dossier van VVD-wethouder Floris Voorink en juist op dat vlak faalt Hilversum jammerlijk, stelt Vlieger. “Het is schandalig. Op een handhavingsverzoek horen zij binnen acht weken te reageren. Ik wacht nu al elf maanden. En in 2016 was er al een totaalverbod beloofd. Het is nu 2021 en het is er nog steeds niet. En in 2013 kwam er een nieuwe wet dat splitsing niet is toegestaan, tenzij mensen een vergunning hebben. En nu geven zij iedereen een vergunning. Als ik kijk naar Amsterdam waar ik bestuursrecht doceer, pakken zij woningsplitsing keihard aan. Maar als ik dat in Hilversum aangeef, krijg ik als antwoord dat Hilversum geen Amsterdam is.”
Sleutelgebied
Hoewel Vlieger binnen de VVD destijds nauw betrokken was bij de totstandkoming van de kandidatenlijst voor de gemeenteraadsverkiezingen, heeft zij daar zelf nooit op gestaan. In die periode had zij al twee stiefkinderen en net een eigen kind. Bovendien was haar partner - directeur bij Google - er nooit. Wel sprak zij in juni vorig jaar de politiek toe tijdens de discussie over het zogenaamde Sleutelgebied en de bouw van duizenden woningen extra langs het spoor. Hoewel de Hilversumse tijdens die laatste avond als een van van de laatste insprekers pas rond 23.30 uur aan het woord kwam, schudde zij de gehele commissie wakker.
En dat terwijl zij helemaal geen verstand had - zei ze zelf - van het Sleutelgebied of de MetropoolRegio Amsterdam. Waar het Vlieger om ging was dat het college van burgemeester en wethouders in haar ogen de gemeenteraad én de inwoners snoeihard passeerde en de eigen plannetjes er doorheen wilde drukken. “Een heleboel buurtverenigingen hadden aangegeven dat zij eerst met de gemeente in gesprek wilden voordat dit plan werd goedgekeurd. Het enige dat zij eigenlijk vroegen was democratie. Maar daar dacht Broertjes anders over.”
Na afloop van die bewogen avond kreeg Vlieger veel berichten van mensen die haar pleidooi via de livestream van de gemeente thuis hadden gezien. Uiteindelijk vond ook een ruime meerderheid van de gemeenteraad dat de gemeente eerst met de bewoners in gesprek moet gaan over de toekomst van Hilversum. Die gesprekken zijn nu gaande en verlopen - aldus de officiële berichten - na een stroeve start heel behoorlijk. Vlieger heeft er echter een hard hoofd in, spreekt van pappen en nathouden. “Er gaat helemaal niets veranderen. Waarom zou je luisteren naar de bevolking? Ben je gek? Ja, ik ben cynisch. Er verandert weinig. De jeugd heeft idealen, volwassenen hebben hun eigen belang. Kijk, het is hier wel beter dan Saudi Arabië. Het voordeel van democratie is dat je de malloten er na vier jaar uit kunt gooien. Zoals nu bij Trump.”
En dan gaat het toch nog even over corona. Leuke tijden zijn het allesbehalve. Bepaalde juridische constructies binnen bedrijven of stichtingen zijn ineens een probleem geworden en ineens gaat het voor die organisaties om staan of omvallen. En niet meer om een beetje meer of minder winst, vertelt De Vlieger. Na dit interview moet zij nog contact opnemen met een bepaalde stichting. Ook dat wordt geen leuk gesprek, verwacht zij. Ineens worden mensen geconfronteerd met zaken waar zij nooit rekening mee hebben gehouden.
Zelf omschrijft Vlieger zich als ‘prepper’, iemand die prepared (voorbereid) is en zeker niet wegkijkt voor de problemen. “Als ik er naar kijk, kan ik er juist wat aan doen. Ik kom uit een links nest en met de insteek dat de mens goed is. Maar dat is niet zo. Een strakke rechtsstaat is nodig om iedereen in het gareel te houden. En dat kan niet met alleen maar geknuffel. Daarom ben ik meer naar rechts geschoven. Niet met de gedachte om alle buitenlanders weg te hebben, maar omdat de rechtsstaat beschermd moet worden.”
Nog zo'n onderwerp waar Vlieger zich aan stoort is het ‘bizar' lage percentage vrouwelijke hoogleraren. "Maar daar mag je kennelijk niet over praten. En als je dat wel doet, krijg je de opmerking: ‘en je je aan het indekken voor als je proefschrift mislukt'.” Daarbij benadrukt de Hilversumse zeker ook over leuke dingen te kunnen praten, desnoods met een fles rode wijn erbij. Momenteel is zij ook druk doende met thuisonderwijs. Haar dochter leert zij de tafel van zes. "Ook leuk. Ik kende hem nog en kon hem ook nog uitleggen. Maar het is zeker niet zo dat alle hogeropgeleiden hun kinderen beter kunnen opleiden. Maar wat ik niet snap is dat de scholen dicht moesten. Tijdens de eerste lockdown waren de scholen lange tijd dicht en toen bleek uit onderzoek uiteindelijk dat de verspreiding van het virus niet via de scholen ging. Maar nu komt er een Britse variant en sluiten zij opnieuw de scholen. Het is toch wetenschappelijk veel logischer om de scholen open te houden totdat het tegendeel blijkt.”
Daarnaast, vervolgt Vlieger, is het dicht doen van de scholen vooral slecht voor de vrouwen. Die moeten het namelijk weer oplossen thuis. “Laatst was er ook op school weer de oproep voor luizenmoeders om zich aan te melden. Daarop reageerde ik met de vraag of er geen luizenvaders waren. Maar dan blijft het stil. Overigens zijn er nu wel twee klassenvaders. Toch nog iets.”
